به عقیده پزشکان برای گرفتن ویتامین D ، هفته ای 3 بار 20 دقیقه مقابل نور خورشید قرار بگیرید
ویتامین ها نقش مهمی در سلامت انسان ایفا می کند؛ ویتامین هایی که در مواد غذایی طبیعی وجود دارد و متاسفانه به دلیل تغییر شیوه زندگی، انسان ها روز به روز از آنها دورتر می شوند. پس بهتر است تا دیر نشده به فکر باشیم و از راه های طبیعی ویتامین های مورد نیاز بدن را تامین کنیم؛ اما درباره ویتامین D باید بیشتر دقت کنید، چراکه مواد غذایی حاوی این ویتامین نیز چندان پاسخگو نیستند و قرار گرفتن در معرض نور خورشید تنها راه حل تامین این ویتامین است؛ البته باید بدانید مصرف مکمل ها نیز در صورت تجویز پزشک توصیه می شود، ولی مصرف خودسرانه نه تنها به نفع شما نیست، بلکه می تواند مشکلاتی نیز برایتان ایجاد کند.
دکتر فرشته علیمردانی، داروساز در گفت وگو با «جام جم» در این باره چنین توضیح می دهد: ویتامین D یکی از ویتامین های مورد نیاز بدن است که در گروه ویتامین های محلول در چربی طبقه بندی می شود. مصرف این ویتامین برای جذب بهتر کلسیم ضروری است؛ چون جذب کلسیم و فسفر در صورت مصرف ویتامین D به مقدار مناسب، بهتر انجام می شود.
به گفته وی، این ویتامین در مواد غذایی خاصی مانند تخم مرغ، ماهی و بخصوص ماهی هایی مانند قزل آلاو ساردین، سبزیجات و روغن کبد ماهی یافت می شود.
دکتر علیمردانی با اشاره به ویتامین D می گوید: درواقع 2 نوع ویتامین D با نام های D2 وD3 داریم که خوشبختانه ویتامین D3 که بیشتر به آن نیاز داریم در مقابل آفتاب در پوست بدن ساخته می شود؛ بنابراین اگر بتوانیم 3 مرتبه در هفته و روزی 15 تا 20 دقیقه بدون استفاده از کرم های ضد آفتاب مقابل نور خورشید قرار بگیریم، معمولابه اندازه کافی ویتامین D در بدن ما ساخته می شود.
مکمل های ویتامین D؛ بله یا خیر؟
با توجه به این که امروزه شرایط زندگی افراد تغییر کرده است و نمی توان به راحتی گذشته در معرض نور خورشید قرار گرفت، باید بیشتر به فکر باشیم و از مصرف مقدار مناسب این ویتامین مطمئن شویم.
دکتر علیمردانی با اشاره به این موضوع می گوید: امروزه با کمبود ویتامین D روبه رو هستیم و به همین دلیل ممکن است پزشکان مصرف مکمل ها را توصیه کنند، اما فراموش نکنید هیچ وقت نباید مکمل ها را خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف کنید؛ چون همان طور که کمبود این ویتامین دردسرساز است، مصرف بیش از حد آن نیز می تواند موجب ایجاد عوارضی شود.
وی می افزاید: مصرف بیش از حد ویتامین D به خصوص اگر همراه کلسیم باشد می تواند باعث مسمومیت شود. افرادی که دائم و البته خودسرانه از قرص و آمپول این ویتامین استفاده می کنند، ممکن است با مشکل رسوب کلسیم در بافت های نرم بدن مواجه شوند. این شیوه حتی ممکن است موجب اختلالات شنوایی، سردرد، تهوع، استفراغ، یبوست و افزایش حجم ادرار شود.
به گفته وی، مصرف بیش از حد این ویتامین در کودکان شیرخوار نیز دردسرساز است و می تواند باعث تاخیر در رشد و مشکلات گوارشی آنها شود. در بزرگسالان نیز ممکن است موجب افزایش کلسترول، کلسیم و فشار خون گردد.
دکتر علیمردانی با بیان این که کمبود این ویتامین نیز مشکلات جدی ایجاد می کند، یادآور می شود: گروه های خاصی باید بیشتر دقت داشته باشند تا با کمبود ویتامین D روبه رو نشوند؛ افراد بالای 50 سال، کسانی که به مشکلات کلیوی مبتلاهستند، افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری دارند یا نوزادانی که فقط با شیر مادر تغذیه می کنند، از این دسته افراد هستند.
وی باز هم تاکید می کند: ویتامین D، ویتامینی محلول در چربی است که به راحتی از بدن دفع نمی شود؛ پس مصرف نابجای آن می تواند سبب بروز مشکلاتی برای سلامت فرد شود و به هیچ وجه نباید بدون مشورت و تجویز پزشک از مکمل های آن استفاده کرد.
به گفته دکتر علیمردانی، به جای روآوردن به مکمل های شیمیایی همه مردم باید فعالیت بدنی شان را متناسب با توانایی خود (بتدریج) افزایش دهند، مصرف نمک را کم کنند، بیشتر از میوه و سبزیجات استفاده نمایند، مصرف سیگار را کنار بگذارند و استفاده از لبنیات و مواد غذایی کم چرب را افزایش دهند تا زندگی بهتر و سالم تری داشته باشند.
نقش ویتامین D در حفظ سلامت
معمولاوقتی حرف از ویتامین D می شود، بیشتر به یاد استخوان ها و استحکام آنها هستیم، اما باید بدانیم این ویتامین نقش بسیار مهم تری دارد. میترا زراتی، کارشناس ارشد تغذیه در این زمینه به «جام جم» می گوید: شناخت بیشتر و بهتر این ویتامین و تغییر شیوه زندگی مردم دنیا باعث شده است مقدار نیاز بدن به ویتامین D تغییر کند، به این معنی؛ اگر تا چندی پیش توصیه می شد باید روزانه 5 میکروگرم ویتامین D در بدن بزرگسالان ساخته شود، امروزه این مقدار به 15 میکروگرم افزایش یافته است.
افزایش نیاز به ویتامین D نشان دهنده نقش موثر و مهم آن در حفظ سلامت است. اما ویتامین D به غیر از بهبود جذب کلسیم چه نقشی در حفظ سلامت بدن و عملکرد بهتر آن دارد؟
زراتی در این باره توضیح می دهد: امروزه ویتامین D را عاملی مهم در تقویت سیستم ایمنی بدن می دانند. به این معنا که نقص هایی در سیستم ایمنی بدن افرادی که سطح ویتامین D خونشان پایین است وجود دارد. این افراد متاسفانه مستعد واکنش های خودایمنی هستند، یعنی دچار بیماری هایی می شوند که طی آن بدن به علل ناشناخته بر ضد خودش عمل می کند.
به گفته وی، یکی از این بیماری ها ام اس است؛ دیده شده افرادی که سطح ویتامین D خونشان پایین است یا به اندازه کافی از آفتاب استفاده نمی کنند یا در شهرهایی با هوای آلوده ساکن هستند، بیشتر در معرض ابتلابه ام اس قرار دارند بخصوص زمانی که از نظر ژنتیکی نیز مستعد باشند.
زراتی با بیان این که ویتامین D را ماده مغذی ضدالتهاب می دانند، توضیح می دهد: محققان می گویند افرادی که سطح ویتامین D خونشان کافی باشد، کمتر در معرض تصلب شرایین هستند؛ بنابراین میزان کافی این ویتامین هم می تواند انسان را از خطر گرفتگی عروق مصون نگه دارد و هم مقاومت به انسولین را در بدن کم می کند. طبق مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است، افرادی که دیابت نوع 2 دارند اگر طبق نظر پزشک مقدار مناسبی ویتامین D دریافت کنند، بهتر می توانند قند خونشان را کنترل کنند.
یکی دیگر از موارد مهم درباره این ویتامین بحث پیشگیری از مسمومیت دوران بارداری است؛ دیده شده است خانم هایی که با سطح کم ویتامین D باردار می شوند و بارداری را با همین سطح پایین ویتامین ادامه می دهند، حدود ماه های پنجم و ششم متاسفانه با مسمومیت بارداری روبه رو می شوند. بنابراین توصیه می شود خانم هایی که قصد بارداری دارند حتما ویتامین D خونشان را کنترل کنند که در صورت نیاز از این ویتامین استفاده نمایند.
به گفته زراتی، محققان ویتامین D را یک عامل ضدسرطان می دانند و دیده شده است وجود مقدار کافی ویتامین D در بدن تقسیم سلولی را کنترل و آن را تنظیم می کند. علاوه بر این افرادی که سطح ویتامین D خونشان پایین است بیشتر به فشارخون بالامبتلامی شوند و به همین دلیل این افراد باید مقدار ویتامین D خونشان را اندازه گیری و کنترل کنند.
این کارشناس تغذیه با اشاره به این که منابع غذایی ویتامین D به تنهایی برای تامین نیاز بدن کافی نیست، می گوید: باید دقایقی از روز را در معرض نور خورشید قرار بگیرید تا ویتامین D به مقدار کافی در بدن ساخته شود. بخصوص اگر در شهرهایی با هوای آلوده زندگی می کنید، حتما باید با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت نمایید تا در صورت نیاز برای شما مکمل های ویتامین D را تجویز کند.
روزنامه جام جم،
۲۱نکته مفید برای بیماران ام اس۱ . با استفاده از فیزیوتراپی می توانید بر مشکلات مثانه ، سفتی و بی ثباتی آن فائق آیید. 2. ورزش به تخفیف علائم ام اس کمک می کند . اما باید دقت کرد که در ورزش زیاد روی نکنید برای توصیه های بیشتر از پزشکتان کمک بخواهید. 3. سعی کنید حمایتی را که می خواهید پیدا کنید ، وقت گذاشتن و صحبت با مشاور در برخورد با اثرات ام اس به شما کمک می کند 21 نکته مفید برای بیماران ام اس 1. با استفاده از فیزیوتراپی می توانید بر مشکلات مثانه ، سفتی و بی ثباتی آن فائق آیید. 2. ورزش به تخفیف علائم ام اس کمک می کند . اما باید دقت کرد که در ورزش زیاد روی نکنید برای توصیه های بیشتر از پزشکتان کمک بخواهید. 3. سعی کنید حمایتی را که می خواهید پیدا کنید ، وقت گذاشتن و صحبت با مشاور در برخورد با اثرات ام اس به شما کمک می کند 4. مشکلات کنترل ادرار تاثیر بدی روی مردان و زنان مبتلا به ام اس دارد خوشبختانه تغییر در شیوه زندگی مانند نوشیدن مایعات و استفاده از دارو کمک کننده است . 5. داروی مناسب برای ام اس واقعا" می تواند تعداد ضایعات مغز و نخاع را کاهش دهد . 6. رژیم غذایی سالم به شما کمک می کند در عین کسب انرژی کافی با عفونت ها هم مقابله کنید. 7. عضویت در گروه های حمایت کننده روش خوبی است . این گروه ها می توانند به شما کمک کنند که روش های جدیدی برای زندگی با ام اس یاد بگیرید. 8. شما می توانید سعی کنید قدرت تحرک ، تعادل ، مبارزه با خستگی ، درد ، ضعف و به دست آوردن تعادل را با فیزیوتراپی بهبود بخشید 9. نوشتن تجارب و احساس شما در برخورد به ام اس نه تنها کمک می کند بلکه یک ابراز مفید برای پزشکتان نیز خواهد بود 10. ماساژ می تواند به کاهش استرس و افسردگی که باعث بدتر شدن ام اس می شوند کمک کند . شاید بهتر باشد این روش را امتحان کنید. 11. یاد گرفتن مهارت های یک شغل کوچک ، برایتان ماندگار خواهد بود .سعی کنید با یادگیری مهارت های جدید بر محدودیت های خود غلبه کنید. 12. گرچه ام اس روی عضلات پا ، ساق پا و لگن تاثیر می گذارد اما بسیاری از مبتلایان به ام اس هرگز به صندلی چرخ دار نیاز پیدا نمی کنند . 13. چرا ام اس هنوز درمان قعطی ندارد ؟ زیرا دانشمندان هنوز در جستجوی یافتن علت آن هستند خوشبختانه درمان های زیادی موجود است. 14. آیا در چشم خود احساس درد یا تاری دید می کنید؟ کورتون می تواند در برطرف شدن این علائم به شما کمک کند. 15. نگران ایمن بودن محل کار خود نباشید . از یک مشاور بخواهید که محل کارتان را از این لحاظ بررسی کند. 16. آیا در تامین دارو مشکل دارید . شرکت های بیمه یا بعضی از موسسات خیریه می توانند در این زمینه کمک کنند. 17. روش های زیادی برای درمان ام اس وجود دارد هنگام انتخاب درمان ها به سبک زندگی خود و عوارض جانبی داروها دقت کنید 18.آیا استرس دارید؟ سعی کنید به کلاس یوگا یا تای چی بروید. این روش ها به حفظ و موازنه انرژی تعادل و انعطاف پذیری کمک می کنند . همچنین استرس را هم کاهش می دهند . 19.گرچه داروهای موجود نمی تواند ام اس را به طور کامل درمان کنند اما شدت و تناوب حملات ام اس را کم می کند . 20. آیا از لرزش خسته شده اید؟ از پزشکتان بپرسید که آیا تحرک عمقی مغز می تواند به شما کمک کند یا نه. 21. طب سوزنی می تواند به برطرف شدن علائم ام اس مثل درد ، اسپاسم عضلات و ضعف کنترل ادرار کمک کند |
دکتر «محمدرضا چـراغ زاده» در گفتگو با ایسنا اظهار داشت: تعداد مبتلایان به ام اس رو به افزایش است و سن ابتلابه آن نیز کاهش یافته است. وی افزود: تعداد مبتلایان به MS در یک جامعه به ازای هر 100هزار نفر جمعیت، حداکثر 30 نفر است و این در حالی است که این تعداد در تهران 50 نفر، در اصفهان حدود 70 نفر و در کرج حدود 40 نفر است. چـراغ زاده گفت: بیماری MS (مولتیپل اسکلروزیس )، ناشی از التهاب در سیستم عصبی مرکزی است. بیشترین سن شیوع آن بین 20 تا 40 سالگی است و شیوع آن در زنان سه برابر بیشتر از مردان است. وی عنوان کرد: حدود 2/5 میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلاهستند. ژنتیک و مسائل ایمونولوژیک تاثیر مهمی در ایجاد MS دارند.
چراغ زاده اظهار داشت: شروع علائم می تواند ناگهانی و شدید و یا آنقدر نامحسوس و ناچیز باشد که تا چندین ماه یا حتی چندین سال توجه بیمار را به خود جلب نکند. مدیر درمان دانشگاه علوم پزشکی البرز درباره علائم این بیماری، اظهار کرد: شایعترین علائم اولیه بروز ام اس ، کاهش حس، مشکل بینایی، ضعف اندامها و اختلال در راه رفتن است. علائم حسی به صورت کاهش و یا از بین رفتن حس لامسه و سوزن سوزن شدن اندام ها در 37 درصد بیماران بروز می کند.
روزنامه رسالت
ویتامینها ترکیبهای آلی هستند که به مقدار خیلی کم، برای سوخت و ساز مواد غذایی، اعمال حیاتی بدن، رشد و نمو و تندرستی ضرورت دارند. تغذیه ناقص و رژیم غذایی نامتناسب، سبب کمبود یا فقدان یک یا چند ویتامین میشود که باعث ایجاد بیماریهای مختلف خواهد شد.
برخی از ویتامینها سبب جذب مواد غذایی در روده میشوند و بعضی نیز به عنوان کاتالیزور عمل میکنند. بدون حضور آنها در غذا، سلامتی و تعادل اعضای بدن ناپایدار و در اعمال حیاتی اختلالهایی ایجاد میکند و باعث عوارضی میشود که گاه منجر به مرگ خواهد شد. ویتامینها را به دو دسته مهم، شامل ویتامینهای محلول در آب و ویتامینهای محلول در چربی، تقسیم کردهاند.
ویتامینE ، ویتامینK ، ویتامینD و ویتامین A را محلول در چربی و ویتامین C و ویتامینهای گروه B را محلول در آب دانستهاند. ویتامینها سوختوساز بدن را تنظیم میکنند و کمبود یک ویتامین، تمام عملکرد بدن انسان را به مخاطره میاندازد. گرچه ویتامینها به مقدار بسیار اندکی برای رفع نیاز بدن کافی هستند اما همین مقدار ناچیز هم در مواردی، به میزان مورد نیاز در بدن وارد نمیشود. در یک رژیم غذایی متنوع، ویتامینهای ضروری معمولا به بدن میرسند اما اشکال این است که بسیاری از مردم در انتخاب خوراک خود، عاقلانه رفتار نمیکنند و به عبارت دیگر تنوع و تناسب غذایی را رعایت نمیکنند.
همچنین از غذاهای اساسی و مهمی که ویتامینها را برایشان تامین کند، غافل هستند. چنین افرادی باید مقداری ویتامین اضافی مصرف کنند تا از کمبود ویتامینها جلوگیری شود. ویتامین A برای سلامت چشم، پوست، دندان و استخوانها مفید است که میتوان آن را از ترهبار سبز و برگدار، ترهبار زرد، میوهها، تخممرغ، جگر و کره بهدست آورد. ویتامین B1 برای دستگاه گوارش و اعصاب مفید است و مانع پیدایش برخی بیماریها میشود که میتوان آن را در نان کامل، حبوبات و جگر پیدا کرد. ویتامین B2 در شیر، تخممرغ، سبزیها و گوشت بدون چربی یافت میشود.
ویتامین C در بافتها، استخوانها و دندانها نقش مهمی را ایفا میکند و در میوههای ترش، گوجهفرنگی و کدوی خام وجود دارد. برخی ویتامینها برای عملکرد صحیح بافت خاصی از بدن ضروری هستند. درباره پوست و مو نیز این مورد صادق است و برای داشتن پوست و مویی سالم مصرف مناسب از این ویتامینها بسیار ضروری هستند.
با توجه به حضور این مواد در یک رژیم مناسب و متنوع باید به صراحت بیان داشت که بین تغذیه سالم و پوست و مویی سالم، ارتباطی مستقیم و تنگاتنگ وجود دارد. بنابراین بهترین راه دریافت ویتامینها مصرف مناسب مواد طبیعی، میوهها و سبزیها است. در ادامه به معرفی انواع مختلف ویتامینها، نقش آنها در سلامت پوست و همینطور منابع آنها میپردازیم :
ویتامین A
این ویتامین برای رشد طبیعی، تکثیر، تمایز و بازسازی سلولهای پوست لازم است. همچنین در سلامت گلبولهای قرمز خونی و سیستم ایمنی بدن نقشی حیاتی بازی میکند. همچنین یک آنتیاکسیدان نیز است که هم به صورت خوراکی و هم به صورت استعمال موضعی وجود دارد. بهترین منابع غذایی آن زرده تخممرغ، شیر، مواد لبنی، جگر و روغن ماهی است. عمیق شدن خطوط صورت را کند و خاصیت الاستیسیتی پوست را زیاد میکند. روزانه بدن ما به ۵۰۰۰ واحد ویتامین A نیاز دارد. مصرف زیاد آن خطر ابتلا به شکستگی استخوان را افزایش میدهد.
ویتامینهای گروه B
این ویتامین برای سوخت و ساز پروتئین، عملکرد سیستم ایمنی و ساخت هورمون لازم است و عملکرد سیستم شریانی- وریدی را نیز بهبود میبخشد. بهترین منابع برای ویتامین B گوشت مرغ، ماهی، حبوبات کامل، دانههای خشکشده، موز و گوشت است. این ویتامین ترشح چربی پوست را تنظیم میکند و مانع از چربشدن بیش از حد پوست میشود. از زبر و خشن شدن پوست جلوگیری میکند و در تشکیل کلاژن موثر است. هنگامی که ویتامینهای B5 پانتنول و B3 نیاسین آمید به فرآوردههای پوست و مو اضافه شود، موجب آبرسانی به پوست و همچنین افزایش قوام و خاصیت ارتجاعی آن میشود. این موضوع سبب میشود که خطوط ظریف چین و چروک صورت از بین برود و با آبرسانی به پوست موجب افزایش مقاومت آن در برابر عوامل آسیبرسان خارجی شود.
ویتامین C
این ویتامین برای تولید کلاژن لازم است و بدن نمیتواند آن را بسازد بنابراین باید به وسیله غذا تامین شود. همینطور برای خنثیسازی رادیکالهای آزاد، بدن به آن احتیاج دارد. بهترین منابع غذایی دارای ویتامین C مرکبات، توتفرنگی،کلم، کلم بروکلی، گریپفروت، گوجهفرنگی، انبه، لیمو، سیبزمینی، هندوانه، اسفناج، غلات سبوسدار، فلفل، سیبزمینی و جگر است. نگهداری طولانی مدت در یخچال، پختن، گرمای هوا، نور و دخانیات باعث از بینرفتن این ویتامین میشود. از اینرو افراد سیگاری به این ویتامین نیاز بیشتری دارند. همچنین میتوان این ویتامین را ۳ تا ۶ ماه در دمای زیر صفر نگهداری کرد اما پس از آن تجزیه میشود. همچنین در میان سبزیها، سبزیهایی با برگ تیره، ویتامین C بیشتری دارند و جعفری ۶ تا ۷ برابر سایر سبزیها دارای ویتامین C است. ویتامین C در ترمیم و بازسازی زخمها و کبودیها کمک میکند، پوست را در برابر تشعشعهای فرا بنفش حفاظت میکند و سبب تحریک بدن برای تولید کلاژن میشود. اگر به صورت موضعی استفاده شود از آسیب نور خورشید به پوست جلوگیری میکند و موجب تولید و تقویت کلاژن میشود. در کاهش لکههای پوستی بسیار موثر است. افرادی که میخواهند از این ویتامینها یا مکملهای آن استفاده کنند، میتوانند هم به صورت موضعی و هم خوراکی آن را مصرف کنند. مصرف خوراکی آن روزانه بین ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیگرم است.
ویتامین D
این ویتامین برای تکثیر سلولهای پوست و جذب کلسیم لازم است. بهترین منابع ویتامین D عبارتند از: زرده تخم مرغ، ماهی قزلآلا و ساردین، جگر و شیر، غلات و برخی سبزیها و میوهها. ویتامین D پوست را مرطوب میکند. تابش اشعه فرا بنفش به پوست باعث میشود که مادهای به نام دهیدروکلسترول با طی مراحلی در بدن (کلیه) به ویتامین D تبدیل شود. افراد با پوست روشنتر نسبت به تیرهترها در مدت کمتری (زیر آفتاب) نیاز خود را به این ویتامین تامین میکنند. همچنین ویتامین D در ترکیب داروهای پوستی نیز استفاده میشود.
ویتامین E
این ویتامین برای رشد بافتهای سالم لازم است. همچنین یک آنتی اکسیدان فوقالعاده به حساب میآید. بهترین منابع غذایی برای ویتامین E عبارتند از: جوانه گندم، دانهها، روغنهای گیاهی، سبزیهای برگدار سبز و حبوبات کامل. ویتامین E پوست را مرطوب و شفاف میکند، از ضررهای رادیکال های آزاد میکاهد و به درمان سوختگی، التهاب، بریدگی و سوزش پوست کمک میکند. دریافت این ویتامین روزانه به مقدار ۴۰۰ واحد موجب کاهش چین و چروک و بهبود قوام پوست میشود.
ویتامین F
یک اسید چرب حیاتی است که در حقیقت یک بلوک ساختمانی از سطح پوست را تشکیل میدهد. این ویتامین به پوست در ساختن یک سد محافظ برای بدن کمک میکند، همچنین ویتامین F درمانی برای جوش و آکنه است و پوست را مرطوب میکند.
ویتامین K
مهمترین منبع غذایی برای ویتامین Kسبزیهای برگدار سبز است. نیمی از ویتامین K مورد نیاز بدن توسط باکتریها در روده انسان ساخته میشود. علاوه بر آن منابع دیگر شامل جعفری، کلم، اسفناج، گل کلم، زردهتخممرغ، کاهو، چای سبز، گوجهفرنگی، مارچوبه، کرفس، لوبیاسبز، شاهی، شلغم، روغن سویا، روغن کبد ماهی و برگ سبز و نخودسبز است. همچنین در شیر، گوشت و میوهها به مقدار کم وجود دارد. میزان نیاز روزانه انسان به این ویتامین در مردان ۸۰ میکروگرم و در زنان ۶۵ میکروگرم است. مقداری از این ویتامین در کبد ذخیره میشود که جوابگوی نیاز یک هفته بدن انسان است. خوردن سبزیهای پر برگ و تیره برای دریافت این ویتامین سودمند است. همچنین در کاهش سیاهی دور چشم موثر است.
مجله زیبایی سالم