تهران، تابستان و «ترومبوز» سینوسی

هر سال در ابتدای تابستان، جامعه متخصصان مغز و اعصاب خود را موظف می بیند درباره ترومبوز سینوسی یک بار دیگر هشدار چندساله خود را تکرار کند. سینوس های مغز، وریدهای بزرگی هستند که خون را از مغز تخلیه می کنند. سیستم تخلیه خون از مغز اگر ظریف تر و پیچیده تر از سیستم ورود خون به مغز نباشد، از آن ساده تر نیست! خونی که با فشار، هر لحظه وارد محفظه کوچکی مثل جمجمه می شود، باید با همان میزان از مغز خارج شود. کوچک ترین اختلال در تخلیه این خون، باعث افزایش آب مغز و تورم مغزی می شود. از سوی دیگر در سیستم خروجی خون از مغز، موتور محرکه ای مثل قلب که خون را وارد مغز می کند، وجود ندارد. بنابراین سرعت جریان خون هم در سیستم وریدی بسیار آهسته تر است.  

اینکه در اکثریت مطلق مواقع این سیستم بدون هیچ اختلالی، مایعی غلیظ نظیر خون را از رگ هایی که در هر حال شیشه ای نیستند، عبور می دهند حاکی از سیستم بسیار دقیقی است که اولاخون را لغزان و ثانیا جریان آن را مداوم می کند. تاکنون بیش از 10ماده پیدا شده است که باعث لغزندگی و عدم چسبندگی خون می شوند و احتمالاتعداد مکانیسم های دخیل بسیار بیشتر از اینهاست. در موارد بسیار نادری که برخی از این مکانیسم ها به طور ژنتیک ضعیف تر از بقیه مردم باشند، ممکن است در شرایط خاص بخشی از این سیستم تخلیه دچار انسداد و تجمع خون در بخشی یا تمام مغز شوند. مهم ترین این شرایط، زمانی است که خون به دلیل کم آبی غلیظ تر از سابق و داروهایی هم که انعقاد خون را افزایش می دهند، مصرف شده باشند. 

 ترکیب تابستان، فعالیت فیزیکی، روزه داری و مصرف قرص های ضدحاملگی (که انعقاد خون را تشدید می کنند) ترکیبی است که هرساله خانم های زیادی را به ترومبوز سینوسی مبتلامی کند. اما در سال های اخیر با توجه به درک فزاینده از این بیماری که به تشخیص موارد بیشتر و بیشتری منجر شده، به نظر می رسد ابتلابه این بیماری در تابستان های داغ تهران محدود به شرایط برشمرده نباشد و ترومبوز سینوسی حتی در مردانی که روزه دار نیستند و به خصوص در کسانی که کارهای فیزیکی داشته اند هم دیده شده است. البته در حال حاضر نمی توان شیوع این بیماری را به درستی تخمین زد. کیفیت علایم این بیماری که او را به صورت یک مقلد بزرگ درمی آورد ممکن است باعث تشخیص های دیگری شود. برخی از بیماران ممکن است خیلی سریع بهبود یابند و بیماری به بروز تمام علایم منجر نشود و البته برخی از بیماران نیز ممکن است به سرعت فوت کنند. بنابراین تعداد بیماران بستری تنها مشتی نمونه خروار است، اما در هر حال اطلاع رسانی مناسب و انجام اقدامات پیشگیرانه در کاهش ابتلاو مرگ ومیر از اهمیت حیاتی برخوردار است. 

 رسانه ها حداقل در تابستان ها می توانند این کار را به جای اطلاع رسانی کنجکاوانه در مورد بیماری هایی مثل ام اس که هیچ راه پیشگیری ندارند، به انجام برسانند. اطلاع رسانی به خانم ها و هشدار در مورد مصرف قرص های ضدحاملگی در دوران روزه داری به خصوص برای تاخیر قاعدگی، تشویق استفاده مداوم از آب و مایعات در روزهای تابستان، منع روزه داری در بیمارانی که بیماری، آنها را مستعد ترومبوز سینوسی می کند و البته اطلاع رسانی عمومی در مورد فهرست بلندبالای این بیماری ها، می توانند به میزان قابل توجهی بکاهند.

منبع: شرق، شماره 2070 تاریخ 31/4/93، صفحه 7 (جامعه) ، نویسنده: بابک زمانی**متخصص مغز و اعصاب