کمپین سراسری آگاهی بخشی درباره سکته مغزی

هشدار سکته مغزی پشت دیوار خانه های مان
کمپین سراسری آگاهی بخشی درباره سکته مغزی وارد سومین سال فعالیت خود شد

در پزشکی مانند بسیاری از عرصه های دیگر، قاعده «زمان طلایی» وجود دارد که می گوید اگر در زمان طلایی به بیمار رسیدگی شود و روند معالجه از سر گرفته شود، بهترین نتیجه و کمترین عوارض جانبی به دست می آید. این موضوع برای برخی بیماری ها در حد چند دقیقه است و در گروهی دیگر تا چندین ساعت هم اشکالی ندارد. سکته مغزی در دسته اول قرار می گیرد که گفته می شود اگر در همان ساعت نخست رسیدگی ها انجام شوند، احتمال بیشتری می رود که فرد به طور کامل نجات یابد و اگر بیش از این به طول انجامد، طبق تعریف درمان نیست بلکه عوارض است. پیشرفت های علم پزشکی در بیست سال گذشته آنقدر چشمگیر بوده که حالا پزشکان با قطعیت رای می دهند که سکته مغزی درمان پذیر است. در ایران سکته مغزی تا همین چند سال اساسا درمان نمی شد و حالا هم که تغییراتی در امکانات و تجهیزات درمانی معالجه به وجود آمده، همچنان سکته مغزی یکی از مرگبارترین بیماری های شایع در کشور است و آن طور که وزیر بهداشت اعلام کرده 15 درصد مرگ ومیرها در ایران ناشی از سکته های مغزی است و هر ٥ تا ١٠ دقیقه یک نفر دچار سکته مغزی می شود. همین موضوع باعث شده برخی مانند رییس انجمن سکته مغزی کشور در جست وجوی ریشه مشکل در جای دیگری باشند و از قضا انگشت شان را بر خلا آگاهی بخشی به افکار عمومی و مشارکت اجتماعی در سیاست های این حوزه بگذارند.
    
    سکته مغزی، موضوعی اجتماعی است تا پزشکی
     در ایران هزینه های بالای معالجه و طول درمان بیماران سکته مغزی همواره مساله بوده است. عده ای معتقدند در زمینه درمان سکته های مغزی از قافله علم عقب افتاده و هر چقدر در برخی حوزه ها مانند بیماری های قلبی و عروقی پله های ترقی به سرعت طی شده اند، در درمان یا پیشگیری از سکته های مغزی توفیق چندانی به دست نیامده است. متخصصان مغز و اعصاب این موضوع را نقیصه بزرگی می دانند که تا همین اواخر کمتر کسی به اهمیت آن پی برده بود. با وجود تلاش هایی که انجمن سکته مغزی کشور طی دو دهه گذشته برای خیره کردن نگاه ها به بیماران سکته مغزی کرد، هرگز صدای آنها شنیده نشد تا اینکه در طرح تحول نظام سلامت امتیازهایی برای بیماران سکته مغزی، تجهیز مراکز درمانی و حمایت دارویی از بیماران صورت گرفت. حالا اما رویکردها از این هم فراتر رفته و عده ای می گویند سکته مغزی بیشتر موضوعی اجتماعی است تا درمانی و پزشکی. گرچه در برداشت غالب، رساندن بیماران به مراکز درمانی در بازه زمانی 5/4 ساعته، تزریق دارو و مراقبت های ویژه مهم ترین چالش پیش روی پزشکان و بیماران شناخته می شود که نیازمند حضور و مداخله دولت و دستگاه های سیاستگذار است. به گفته نائب رییس انجمن مغز و اعصاب ایران، اهمیت موضوع گسترده تر از حوزه وظایف و مسوولیت های دولت و چه بسا نیازمند مشارکت تمام گروه های اجتماعی است. اهمیت موضوع مساله تا به آنجا پیش رفته که انجمن سکته مغزی ایران کمپینی سراسری تشکیل داده که به خیابان ها می آیند و در قالب گفت وگوهای رودر رو یا با استفاده از پوسترها، بروشورها و دیگر ابزارهای تبلیغاتی، مردم را با سکته مغزی و راه های کنترل و درمان آن آشنا می کنند. دکتر بابک زمانی در گفت وگو با «اعتماد» ضمن اینکه مسوولیت خطیر دولت و جامعه پزشکی را در درمان به موقع بیماران سکته مغزی نادیده نمی گیرد، می گوید: «تصور عمومی بر این است که پزشکان باید معالجات سکته مغزی را انجام دهند اما این موضوع صرفا در حیطه مسوولیت آنها تعریف نمی شود و گروه های اجتماعی مختلف نیز باید در مدیریت این بیماری شایع ایفای نقش کنند تا به موازات اقداماتی که دولت و وزارت بهداشت به مثابه وظیفه ای حاکمیتی انجام می دهند، اثرگذاری اقدام ها و سیاستگذاری ها بیشتر شود.»
    
    درمان پذیری سکته مغزی با مشارکت مردم
     گرچه با طرح تحول نظام سلامت با کوشش های انجمن سکته مغزی و متخصصات مغز و اعصاب توجه بیشتری به سکته مغزی و فراهم کردن امکانات و تجهیزات درمانی و پوشش بیمه ای داروهای خاص این دسته از بیماران شده، هنوز هم راه زیادی تا رسیدن به استانداردهای جهانی باقی مانده است. در برخی کشورهای توسعه یافته اروپایی و امریکایی زمان رسیدگی و درمان از 5/4 ساعت به 1 ساعت کاهش یافته و به طور مرتب نیز این زمان در حال کمتر شدن است. زمانی با بیان اینکه علائم سکته مغزی و عوارض درمان آن در یک ساعت نخست با ساعت های بعد از آن به شدت متفاوت است، می گوید: «دنیا امروز به این نتیجه رسیده که درمان را باید به همان یک ساعت اول محدود کرد و آمارها هم نشان داده اند اگر در بازه زمانی یک ساعته به بیماران رسیدگی شود، بخش قابل توجهی از آنها به طور کامل نجات پیدا می کنند یا دست کم اگر هم درمان قطعی نشوند، با عوارض جانبی از قبیل فلج و ناتوانی دست به گرییان خواهند بود. زمانی همچنین اضافه می کند: «ما می خواهیم به صورت رودررو با مردم از این بیماری حرف بزنیم تا باورهای نادرست که مثل بتن در ذهن آنها سخت شده، فرو بریزد. باورهایی که مثلا می گویند درمان سکته مغزی هزینه های بالایی دارد یا باید در مراکز درمانی خصوصی معالجه صورت گیرد یا مثلا این ذهنیت عمومیت یافته که در سنین 60 تا 70 سالگی سکته مغزی در افراد بیشتر می شود و... ما می خواهیم به این نتیجه برسند که سکته مغزی مانند بسیاری از بیماری های دیگر درمان پذیر است.»
    
    تقدم پیشگیری بر درمان
     هدف غایی که برای این کمپین که سومین سال تاسیس آن همزمان شده با روز جهانی سکته مغزی (29 اکتبر)، نه فقط درمان که پیشگیری از سکته مغزی از راه های میانبر است. الگویی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جواب داده و به گفته دکتر بابک زمانی، بهترین راهکار مقابله با این نوع بیماری شایع است. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، سالانه 17 میلیون نفر به سکته مغزی دچار می شوند و این بیماری دست کم یک سوم مبتلایان را به کام مرگ می کشاند. مطالعات دیگری نیز نشان داده اند نیمی از سکته های مغزی قابل پیشگیری هستند و به همین دلیل به دولت ها توصیه شده سرمایه گذاری های خود را بیش از آنکه بر درمان متمرکز کنند، بر محور پیشگیری قرار دهند. بابک زمانی شیوع سکته مغزی در ایران را بالا می داند و با تاکید بر اینکه سکته مغزی یکی از سه بیماری شایع در کشور است، از ثبت روزانه 400 سکته مغزی خبر می دهد: «سکته مغزی انواع و علل مختلفی دارد به طوری که شیوع آن در سنین 20 تا 40 سالگی سه برابر بیشتر از بیماری ام اس است اما مساله این است که این بیماری حتی یک سوم آنچه که ام اس توجه ها را به خود جلب کرده، در عرصه عمومی مورد توجه قرار نمی گیرد.»
    
    تغییر رفتارهای اجتماعی در پیشگیری از سکته مغزی
     نقیصه ای که تا سال ها پیش بلای جان بسیاری شد، حالا قرار است با کمپین سراسری آگاهی بخشی سکته مغزی یا موارد مشابه دیگر جبران شود. بابک زمانی با اشاره به تحولات صورت گرفته در درمان سکته های مغزی، اهمیت آگاهی رسانی برای پیشگیری را بسیار بیشتر می داند و از آن به رمز موفقیت سیاست ها یاد می کند: «باید بپذیریم که درمان سکته مغزی در کشور ما پیشرفت های خوبی داشته و اگرچه در دو سال گذشته بخش قابل توجهی از مبتلایان درمان مناسبی گرفته اند و بهبود یافته اند، مساله مهم تر اعمال کنترل هایی برای جلوگیری از شیوع بیشتر این بیماری است که موفقیت اقدامات درمانی را هم به نوعی تضمین می کند. » وی با اشاره به الگوهای موفق جهانی در زمینه مشارکت و آگاهی بخشی از تغییر مفهوم قاعده طلایی به مشارکت اجتماعی یاد می کند و در توضیح می گوید: «این کمپین ها به تغییر اجتماعی رفتارهای اجتماعی کمک کرده اند و دولت ها نیز به این نتیجه رسیده اند که تمرکز خود را بر تغییر رفتارهای اجتماعی مردم قرار دهند. بدون شک انتخاب شیوه و سبک زندگی بیش از اینکه به مردم بگوییم چه کارهایی انجام دهند و چه الزاماتی را رعایت کنند، در کنترل و کاهش شیوع سکته های مغزی کارگر خواهد افتاد.» یکی از موفقیت های کمپین های سکته مغزی، کاهش میزان نمک مصرفی در تولید مواد خوراکی است. تولیدکنندگان مواد غذایی ملزم شده اند میزان نمک موجود در تولیدات خود را درج کنند و تجاوز آنها از حد معین اعلام شده، تخلف محسوب می شود.
    
    
منبع:  روزنامه اعتماد، شماره  3946 ، نویسنده: زهره زمانی