مرهم دردها در دستان دانشمندان ایرانی

مرهم دردها در دستان دانشمندان ایرانی، به بهانه رونمایی از هفت قلم داروی نوترکیب

چند روز پیش بود که با حضور رئیس جمهور از هفت قلم داروی نوترکیب که به دستان دانشمندان ایرانی تهیه شده است رونمایی شد. تولید این داروها که برای درمان بیماری های صعب العلاج مورد استفاده قرار می گیرد، پیش از این در انحصار رژیم صهیونیستی بود که با تلاش دانشمندان کشور در بخش صنعت دارویی صندوق تامین اجتماعی تولید شده است. این داروها از نوع داروهای نوترکیب به حساب می آیند که تحت شرایط ویژه ای تولید می شوند و کمتر کشورهایی از توانایی های علمی لازم برای ورود به این حوزه برخوردار است به گونه که بعضا ساخت این نوع از داروها دراختیار کشورهایی است که تعداد آنها از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی کند.زیست فناوری، علمی نوین است که در قرن بیستم رشد چشمگیر آن موجب شد تا این دانش در بسیاری از ابعاد زندگی بشر نقش بازی کند. این فناوری که مبتنی بر زیست شناسی است به طور روزافزون در صنایع مختلف همچون داروسازی، علوم غذایی، پزشکی و کشاورزی کاربرد دارد. امروزه فرآورده های مختلفی در زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرند که حاصل به کارگیری دانش زیست فناوری و بخصوص فناوری تولید فرآورده های نوترکیب است. محصولات نوترکیب که با دستکاری های ژنتیک و تغییرات DNA در موجودات مختلف همراه است موجب تحول عظیمی در تنوع فرآورده های دارویی مورد مصرف شده است. فرآورده های دارویی نوترکیب مولکولهایی با وزن مولکولی بالاهستند و عملکرد آنها راندمان بالاتری نسبت به مولکولهای داروهای شیمیایی دارد زیرا مولکولهایی هستند از جنس طبیعت. مثالی برای این قبیل محصولات عبارتند از مواد اولیه دارویی، واکسنهای نوترکیب و سیستمهای نوین دارو رسانی و ژن رسانی با هدف دارو درمانی و ژن درمانی.
    اما در چند ساله اخیر شاهد اوج گیری پیشرفت های ایران در حوزه دارویی هستیم به گونه ای که دانشمندان جوان ایرانی توانسته اند انحصار تولید بسیار از داروهای مهم و کلیدی را باز کنند.برخی آمار حاکی از آن است که در حال حاضر بیش از سه هزار داروی مختلف در کشور تولید می شود. در واقع بیش از95 درصد داروهای مصرفی در داخل کشور تولید می شوند، اما موفقیت های پژوهشگران ایرانی در عرصه تولید داروهای نوترکیب خیره کننده است. با توجه به پیشرفت های ایجاد شده در صنعت داروسازی کشور، برای اولین بار در تاریخ داروسازی ایران، داروهای نو ترکیبی برای بیماران ام اس ( با عنوان سینووکس)، بیماران خاص ( با عنوان اینترفرون بتا، گاما و آلفا ) و مبتلایان به هپاتیتc ( با عنوان اینترفرون پگنیله ) توسط متخصصین داخلی ساخته و وارد بازار شد. در واقع ساخت نخستین داروی نو ترکیب انسانی به نام گاما اینترفرون ( گاما ایمونکس ) سرآغاز ورود ایران به عرصه تولید داروهای نوترکیب به عنوان سومین کشور تولیدکننده این دارو پس از آلمان و آمریکا، بود و در این راستا قادر خواهد بود به تولید صنعتی این دارو در سطح بین الملی برسد و انحصار تولید این دارو شکسته شود.
    البته جایگاه ایران در خاورمیانه و جهان در زمینه ساخت داروهای جدید بسیار بالاست و طبق گفته مسئولین ایران دومین کشور در سطح جهان در حوزه ساخت داروها با استفاده از فناوری های نانو است. دکتر احمد شیبانی در این خصوص می گوید:در بخش تولید داروهای بیولوژی در منطقه اول و در زمینه تولید دارو با فناوری نانو در جایگاه دوم دنیا قرار داریم و در حال حاضر نیز از 96 درصد تولیدات داخلی استفاده می کنیم و تنها 5/3 تا 4 درصد واردات دارویی داریم .یکی دیگر از پروژه های موفق ایران در زمینه تولید داروهای نوین در پژوهشگاه رویان است. این پژوهشگاه که به نوعی بر روی سلول های بنادین ار می کند سعی دارد تا داروهای جدیدی را از موجودات تراریخته به دست آورد.پژوهشکده رویان در پروژه شبیه سازی بز، گوسفند و گاو تا به حال تحقیقاتی انجام داده است که در مورد بز و گوسفند موفق به تولد زنده انجامیده است. در این پروژه ژن مورد نظر پس از جداسازی از ژنوم انسانی و تغییر ساختار ژنتیکی ، وارد سلول مورد نظر می شود به طوری که در شیر آن حیوان، ژن مورد نظر تولید می شود.پژوهشگران پژوهشکده رویان، طی پروژه های تحقیقاتی خود در راستای تولید حیوانات تراریخت، بر روی ژن tPA که به صورت دارو در درمان سکته های قلبی کاربرد دارد، تحقیق کردند. در تکمیل پروژه تولید حیوانات تراریخت، سلول های تراریخت در پژوهشکده رویان با موفقیت تولید شده و تا رسیدن به تولید داروهای نوترکیب در درمان بیماری هایی همچون سکته قلبی یک یا دو سال زمان نیاز است.با این حال باید گفت که این موفقیت های ایران در حوزه تولید داروهای نو ترکیب از دو جنبه قابل بررسی و اهمیت است. از یک سو این تولیدات نشان می دهد که برای دستیابی به پیشرفت های علمی و توسعه حتما نباید از غربی ها کمک گرفت. بسیاری از داروهایی که در سالهای اخیر در ایران تولید شده اند تا پیش از این انحصار تولید آنها در اختیار کشورهای غربی بود و این کشورها نیز هیچ گونه کمکی به ایران برای ساخت این داروها ندادند. اما دانشمندان ایرانی نشان دادند که می توان با تکیه بر توان بومی در کشور و اعتماد به نفس و خودباوری دست به کارهای بزرگی زد که شاید در ابتدا تحقق آنها صرفا یک آرزو به حساب می آمده است. از سوی دیگر باید به این نکته مهم نیز اشاره کرد که به تولید دارو می توان به عنوان یک صنعت مهم و صادراتی نگاه کرد که ارزآوری بسیاری برای کشور دارد. امروز غربی ها داروهای خود را به گزاف ترین قیمت در بازارهای جهانی به فروش می رسانند و از همین رو ایران می تواند با حضور در این بازارها جای پای خود را تثبیت کند. امیدواریم که این موفقیت ها و حرکت روبه رشد در حوزه دارویی کشور برای دیگر بخش ها نیز الگو باشد. ما نباید بیش از حد در خصوص تاثیر تحریم ها بزرگ نمایی کنیم بلکه باید با سرعت موانع را کنار زده و به سوی قله رشد و ترقی حرکت کنیم.