امیدهای تازه برای حمایت از بیماران خاص

گفت و گو با فاطمه هاشمی رفسنجانی رئیس بنیاد امور بیماری های خاص: امیدهای تازه برای حمایت از بیماران خاص

خیرینی که قصد حمایت از بیماران خاص را دارند می توانند کمک های نقدی خود را به شماره حساب 0110103434000 بانک ملی ایران شعبه اسکان بنیاد امور بیماری های خاص واریز کنند.
    از کنار این ساختمان گنبدی شکل بارها گذشته بودم و معماری متفاوتش برای من جالب بود و نامی که در راس آن قرار داشت، همیشه نگرانم می کرد. 

    تا امروز از کنار این ساختمان با سرعت مجاز گذشته بودم و نگاهم در حد یک سربرگرداندن بود؛ اما آدرسی در دستم هست که یک راه خاکی را نشان می دهد تا به این ساختمان برسم، پس باید سرعت را کم کنم و وارد مسیر شوم. پهنای خیابان به راه باریکی می رسد و ساختمان گنبدی شکل مرکز ملی سرطان به من نزدیک می شود.
    صورت های رنگ و رو پریده و خسته از درمان جلوی چشمم نقش می بندند. نگرانی یکسال است سخت تر از همیشه کمر به آزار آن ها بسته است. کمتر کسی هم پیدا شده که بفهمد آن ها در عالم خود بی اندازه از تقدیر، آزرده اند و شاید تحمل نداشته باشند درد دیگری را صبوری کنند؛ همه جا خبر از گرانی بوده و تحریم و بازار خراب دارو. چه به روز بیماران ام اس آمد بماند؛ 3 برابر شدن هزینه درمان بیماران سرطانی هم به کنار، درمان های رایگان هم در امواج گرانی دلار غرق شدند و هزینه به دوش بیماران افتاد. انگار کسی یادش نبود اسم خاص از آنجا می آید که درمان و دارو و حتی درد برای این بیماران خاص است، پس توجه و رسیدگی به آن ها هم باید خاص باشد.
    در پس سرگیجه از این دنیای پر درد، اتومبیل توقف می کند و من دیگر فرصتی برای سفر به دنیای بیماران خاص ندارم.
    نگهبان در شیشه ای را نشان می دهد و راهنمایی می کند تا وارد ساختمان شوم. همه جا برق می زند؛ از همان در شیشه ای گرفته تا راه پله های دایره ای شکل. کاورهای آبی رنگی که روی کفش هایم می کشم نشان می دهد آلودگی راهی برای ورود به حیطه فعالیت او ندارد. قدم به دنیایی می گذارم که دلواپسی برای بیماران خاص از فضای آن به مشام می رسد. قدم های محکم تری برمی دارم تا به ملاقات او برسم.
    صدای خش دارش را می شنوم که با قدرت حرف می زند و این قدرت زنانه او را در هر عرصه ای که تاکنون قدم گذاشته، موفق کرده است.
    «هم اکنون نیازمند یاری سبزتان هستیم» را او سر زبان ها انداخت و بنیاد امور بیماری های خاص را تاسیس کرد؛ بنیادی بنا کرد که آغازگر حمایتی خاص از بیماران خاص بود.
    فاطمه هاشمی خوش برخورد است و استقبال صمیمی او باعث می شود کوچکترین اضطرابی از نشستن روبه رویش نداشته باشم.از خبرهای اخیر ابراز نگرانی می کند اما می گوید که آماده پاسخگویی است.
    فاطمه هاشمی علاوه بر نگرانی هایی که برای بیماران خاص دارد و بی وقفه برای حل مشکلات آن ها تلاش می کند، از فعالیت های فرهنگی دست نکشیده است.وی اکنون مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد، واحد تهران جنوب است و فعالیت هایی که پیش از تاسیس بنیاد انجام می داده را همچنان ادامه می دهد.از سال 72 که انجمن همبستگی زنان تاسیس شد او فعالیت خود را در این تشکل آغاز کرد تا در تلاش برای تغییر نگاه نادرست دنیا به زنان ایرانی سهیم شود. نگاهی که به علت تبلیغات منفی علیه ایران مخدوش شده و نیازمند نشان دادن چهره واقعی زن مسلمان ایرانی به دنیا است. بیشتر فعالیت های این انجمن بین المللی است و سعی دارد با برگزاری نمایشگاه ها، همایش ها و دعوت از مهمانان خارجی به کشور، آن ها را با زنان موفق ایرانی آشنا کند.
    انجمن همبستگی زنان اکنون مقام مشورتی سازمان ملل را دارد و سازمان ملل هر اطلاعاتی در مورد زنان ایرانی بخواهد را از طریق انجمن تهیه می کند. فاطمه هاشمی می گوید: «ما سعی می کنیم واقعیت ها را به آن ها ارائه دهیم و گزارش های ما در قالب شعار نباشد.»
    در ادامه فعالیت های انجمن های زنان، هاشمی برای تاسیس اتحادیه سازمان های غیردولتی زنان مسلمان تلاش کرده که اکنون 81 سازمان غیردولتی عضو اتحادیه هستند و وی دبیر کل این اتحادیه است.
    به گفته هاشمی «اتحادیه سازمان های غیردولتی زنان مسلمان عضو ناظر سازمان کنفرانس اسلامی بود اما متاسفانه خانم متکی جلوی حضور اتحادیه را در جلسه سازمان کنفرانس اسلامی گرفت و اجازه ندادند دعوتنامه به دست اعضا برسد.»
    به عقیده وی «ایران زنان فرهیخته و فعال بسیاری دارد و رشد فعالیت زنان در جامعه آنچنان بوده که دولت قبل سعی کرد آن را محدود کند.»فاطمه هاشمی بر ایجاد ارتباطات بین المللی تاکید دارد تا ایران بتواند با سایر کشورها در امور زنان تبادل تجربه داشته باشد.
    خانم هاشمی نظرتان درباره راجع به خبر رایگان شدن درمان بیماری های خاص چیست؟
    (با خنده پاسخ می دهد) درمان آن ها که تا به حال رایگان بوده! حالاپس از مشکلات به وجود آمده و یکسال تحمیل هزینه ها به بیماران، این خبر را می شنویم.
    در 1376 و پس از تشکیل بنیاد امور بیمار ی های خاص، اولین پیشنهاد بنیاد به دولت سازندگی، رایگان شدن درمان سه گروه از بیماری های خاص بود و در همان زمان، درمان و بیمه سه گروه بیماری تالاسمی، هموفیلی و دیالیزی رایگان شد، چون بیماران حتی توان پرداخت سرانه بیمه را هم نداشتند. این روند ادامه داشت تا این که از سال گذشته اتفاقاتی افتاد و دارو با ارز مبادلاتی وارد کشور شد و مابه التفاوت ارز را برای بیماران پرداخت نکردند، یعنی دارو با همان قیمت ارز مرجع در اختیار بیمار گذاشته می شد و مابه التفاوت آن را خود بیمار باید پرداخت می کرد اما این خلاف قانون بود. دارو با هر قیمتی که وارد می شود باید رایگان در اختیار بیمار قرار گیرد.
    در این خصوص چه اقدامی کردید؟
    با به وجود آمدن این مشکل در همان زمان خیلی پیگیری کردم و دنبال این بودم که درمان مثل گذشته رایگان باشد که این اتفاق نیفتاد. در دولت جدید هم با دکتر روحانی و وزیر بهداشت صحبت کردم و خوشبختانه وزیر بهداشت در این زمینه پیشنهادها و دستورهای خوبی دادند اما متاسفانه در این زمینه اشتباه بزرگی رخ داد و اعلام شده که مابه التفاوت دارو در اختیار بیماران قرار می گیرد. من این اتفاق را اشتباه بزرگ سازمان تامین اجتماعی می دانم چون این پول به جای این که به مریض داده شود باید در اختیار بیمه ها گذاشته شود. پیشنهاد وزارت بهداشت هم همین بود. مشکل این تصمیم این است که بیماران در سطح کشور پراکنده هستند و افرادی که دسترسی راحتی دارند پول را می گیرند اما کسانی که در روستاها زندگی می کنند به علت اطلاع رسانی ضعیف و دور بودن از شهرها، پولی دریافت نمی کنند.
    راه حل چیست؟
    بهترین کار این است که طبق پیشنهاد وزارت بهداشت، پول در اختیار بیمه ها قرار گیرد.تا وقتی بیمار به داروخانه و مراکز درمانی مراجعه می کند مثل گذشته همه دارو و خدمات را رایگان دریافت کند و هزینه ها از سوی بیمه ها پرداخت شود.
    شما فقط از این سه بیماری با عنوان خاص نام بردید، پس تکلیف بیماری هایی مانند ام اس و سرطان چیست؟
    دولت هنوز بقیه بیماری ها را جزو بیماری های خاص قبول نکرده، در حالی که اتفاق سال گذشته و افزایش ناگهانی قیمت دارو موجب شد بقیه بیمارهای صعب العلاج هم دچار مشکل شوند. در جلسه ای که اخیراً با کمیته سلامت وزارت رفاه داشتیم، بحث این بود که بیماری ام اس هم جزو بیماران خاص قرار گیرد، چون با مشکل هزینه دارو مواجه هستند. بیمه می گوید 90درصد هزینه های این بیماری را پرداخت می کند و وزارت بهداشت هم 10درصد هزینه ها را می دهد؛ پس در این صورت بیمار نباید هزینه ای برای دارو بدهد، اما با این حال بیماران برای گرفتن پول داروهایشان هنوز به بنیاد مراجعه می کنند. در دولت قبل هم این پیشنهاد ارائه شد که نتیجه ای نداشت.
    پیشنهاد ما این است که سالانه یک بیماری به بیماری های خاص مورد حمایت دولت اضافه شود در این صورت پس از گذشت چند سال می بینیم درمان همه بیماران کشور بدون هیچ مشکلی انجام می شود. آقای هاشمی، وزیر بهداشت هم از این پیشنهاد استقبال کردند و اعلام کردند اگر تحریم برداشته شود و بودجه طرح تامین شود، این اتفاق خواهد افتاد.
    برای حمایت از سایر بیماری های خاص چه اقداماتی انجام می دهید؟
    فعلاً دغدغه ما این است که حداقل سه بیماری خاصی که درمان رایگان داشتند، با مشکل مواجه نشوند. شرایط برای سایر بیماری ها هم باید به شکل مستمر اصلاح شود که این جزو فعالیت های بنیاد امور بیماری های خاص است. به عنوان نمونه حمایت از بیماران مبتلابه ای بی(EB) که یک بیماری پوستی ژنتیکی است.
    این بیماران توان پرداخت هزینه تهیه باند و درمان را ندارند اما با این که « ای بی» به عنوان بیماری خاص شناخته نشده است، بنیاد از مهر ماه 30درصد هزینه درمان این بیماران را پرداخت می کند. اکنون هم به دنبال این هستیم که داروی آن ها را زیر پوشش بیمه ببریم. در مورد سرطان و « ام اس» هم بنیاد همین اقدام را انجام داده و خوشبختانه در مورد بیماران سرطانی اکنون بیش از 35 قلم از داروها زیر پوشش بیمه است. برای بیماری ام اس هم همه داروها غیر از داروهای خارجی بیمه هستند. مابه التفاوت قیمت داروها هم تا جایی که برای بنیاد امکانپذیر باشد، پرداخت می شود.
    عدالت در درمان این است که همه مردم بتوانند به طور مساوی از خدمات درمانی کشور استفاده کنند.
    بخش مددکاری بنیاد چه وظیفه ای دارد؟
    در بحث بیماران ام اس و سرطانی با این که قرار نبود کمک های موردی و مالی به بیماران ارائه شود، بخش مددکاری بنیاد تاسیس شد تا بیماران به آنجا مراجعه کرده و 20 تا 30 درصد از هزینه های فرانشیز دارویی خود را از طریق بنیاد دریافت کنند. همچنین برای این که نیاز نباشد همه بیماران به تهران بیایند و از آنجایی که ما هم به دنبال تشکیلات جدیدی نبودیم، در هر استان با تشکیلات شناخته شده ای که وجود داشت، تفاهمنامه امضا کردیم تا همه خدماتی که در تهران می دهیم را آن تشکل ها هم ارائه دهند و در نهایت برای هزینه مالی خود با ما طرف باشند. دغدغه ما این است که بیمار خاص غیر از مشکلات زندگی شخصی خود، در زمینه هزینه تامین دارو و درمان دغدغه ای نداشته باشد و برنامه سالیانه بنیاد این است که هر سال 2 مرکز در استان ها راه اندازی کند.
    جدا از این که دولت چه بیماری هایی را با عنوان خاص پذیرفته است، تعریف بنیاد از بیماری خاص چیست؟
    هر فرد بیماری که باید تا آخر عمر دارو مصرف کند و تحت مراقبت مستمر باشد، بیمار خاص است و ما اعتقاد نداریم که باید هزینه درمان همه این بیماری ها را بپردازد. بنیاد یک سازمان غیر دولتی است و به هیچ عنوان قادر نیست همه هزینه ها را تامین کند. بنابراین این وظیفه دولت ها است که هزینه درمان این بیماران را بدهند چون نه بیمار قادر به پرداخت هزینه ها است و نه موسسات خیریه.
    سعی ما این است که در مورد بیماران خاص بتوانیم پل ارتباطی بین بیماران، دولت و مجلس باشیم تا مشکلات را به شکل مرتب و پیگیرانه به مسئولان یادآوری کنیم.
    ارتباط خوبی با دولت و مجلس دارید؟
    کار ما بین سازمانی است و همه اقدامات را خودمان انجام نمی دهیم. وزارتخانه ها و سازمان های زیادی دست اندرکار هستند تا به وضعیت بیماری های خاص ثباتی بدهند.
    در جلساتی که با دکتر هاشمی داشتم ایشان را فرد مثبتی دیدم و با فکر و ایده هایی که دارد، نه فقط برای بیماری های خاص، بلکه در نظام سلامت کشور تحولاتی را به وجود خواهد آورد. در این راه همه باید به او کمک کنیم و به او فرصت دهیم تا تغییرات مثبتی ایجاد کند.
    در مورد وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی به عنوان یکی از ارگان هایی که با بنیاد در ارتباط است باید بگویم من هنوز نتوانسته ام وزیر را ببینم. با این که تلفنی با ایشان صحبت کردم، تاکنون بازخوردی از وزارت رفاه ندیده ام. مجلس هم خوشبختانه همیشه ارتباط خوبی با بنیاد داشته، چون افرادی که در کمیسیون بهداشت حضور دارند، در جریان مشکلات هستند. کمیسیون تاکنون واقع گرا بوده و اثر گذار عمل کرده که امیدواریم این روند ادامه داشته باشد.
    چرا دولت همان حمایتی را که از بخش دولتی می کند در بخش خصوصی ندارد؟
    بیماران خاص در هر بخشی که قرار بگیرند، چه دولتی و چه خصوصی، درمانشان رایگان است اما مشکلی که ما در وزارت بهداشت داشتیم این است که این وزارتخانه همیشه سیاستگذار، مجری و ناظر بوده که در این سه بخش در کنار هم جوابگو نخواهد بود. بنابراین دولت باید سعی کند کارهای اجرایی را به موسسات خیریه و بخش خصوصی بسپارد و خودش سیاستگذاری و نظارت را به عهده بگیرد. این اقدام کمک می کند که هم تشکیلات دولت کوچک شود و هم کار به دست مردم بیفتد؛ بودجه را هم دولت تامین کند.
    بنیاد در حال حاضر چه طرح هایی برای ارائه خدمات به بیماران خاص در دست اقدام دارد؟
    مشکلات دولت زیاد است و نمی تواند به همه مسائل توجه کند و هدف بنیاد این است در بعضی امور که دولت ضعیف است و امکانات کمتری دارد به بیماران کمک کند. به عنوان مثال برای تاسیس مراکز درمانی در کل کشور تلاش بسیاری شد. زمانی که بنیاد تاسیس شد 182 مرکز درمانی داشتیم اما امروز بیش از یکهزار مرکز در کشور در حال ارائه خدمات هستند. حدود 6 هزار تخت در سراسر کشور توزیع شد و سعی کردیم امکانات بهداشتی، سرمایشی و گرمایشی و وسایل رفاهی و آموزشی مراکز درمانی فراهم شود. همچنین تاکنون بیش از یکهزار و 500 دستگاه دیالیز رایگان به کمک خیرین در کشور توزیع شده است.
    سیاست بنیاد از ابتدا این بوده که بیمار بیشتر از 40 کیلومتر را برای دریافت خدمات درمانی طی نکند برای همین سعی کردیم تعداد مراکز درمانی افزایش پیدا کند با این حال هنوز به شرایط ایده آل خود نرسیده ایم اما امکانات در حد مطلوبی فراهم است.
    این اقدامات برای ارائه خدمات مطلوب به شهرستان ها کافی است؟
    از همان آغاز فعالیت بنیاد به ایجاد تشکیلات در استان ها علاقه مند نبودیم چون ما را از سیاست های سازمان دور می کرد. همان زمان به دولت پیشنهاد دادیم کمیته های استانی بیماران خاص راه اندازی شود که این اتفاق افتاد. معاون سیاسی استانداری ریاست این کمیته را به عهده داشت و مدیر کل تامین اجتماعی استان، دبیر این کمیته بود و همه دست اندرکاران در امور بیماران خاص هم عضو این کمیته بودند. در سال های نخست، فعالیت های بنیاد و این کمیته ها خیلی خوب شکل گرفته بود و اقدامات گسترده ای انجام می شد. اما پس از چند سال، فعالیت آن ها محدود شد و این کمیته به کارگروه بهداشت تبدیل شد. در دولت قبل طی صحبت هایی که با آقای پورمحمدی وزیر کشور وقت داشتم دستور تشکیل دوباره این کمیته به استان ها ابلاغ شد و کمیته ها دوباره فعال شدند. ولی با تغییر وزرا این کمیته ها منفعل شدند. اعضا براساس علاقه به کار خود ادامه دادند و بعضی هم فعالیت را جدی نمی گرفتند. امیدوارم در دولت جدید این کمیته ها فعال شود؛ چون به نفع دولت است و استانداری با هماهنگی دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور مسئول امور استان خواهد شد. معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی استان هم عضو این کمیته است و به این ترتیب مشکلات استان زودتر حل خواهد شد.
    در این خصوص دستور کاری را آماده کرده ام اما هنوز تقاضای وقت از آقای رحمانی فضلی، وزیر کشور نداشته ام.
    در حال حاضر مراکز وابسته به بنیاد در چه شهرهایی خدمات ارائه می دهند؟
    پس از زلزله بم ساخت مرکز ثامن الحجج از سوی خیرین کرمان در این شهر آغاز شد و بنیاد هم از آن حمایت کرد اما متاسفانه در پایان دولت قبل به خاطر مسائل سیاسی که به وجود آمد مرکز در آستانه تعطیلی قرار گرفت، مسئول مرکز را برکنار کردند و اکنون در حال فروختن املاک این مرکز هستند. علت این اتفاق ها هم ارتباط ساخت این مرکز با خانواده هاشمی رفسنجانی بود.
    حالادر نامه ای به وزیر بهداشت و اطلاعات خواسته ایم تا جلوی این اقدامات منفی گرفته شود.
    در حال حاضر یک مرکز در بروجرد در دست ساخت داریم که امیدواریم تا پایان سال افتتاح شود. مرکز دیگری هم در رفسنجان در حال ساخت است و تا 3 ماه آینده به بهره برداری می رسد.
    اما در شاهرود ساخت مرکزی را آغاز کردیم که چون محل ساخت آن زمین دانشگاه آزاد بود، با تغییر رئیس دانشگاه، مراحل ساخت متوقف شد که امیدواریم با آمدن رئیس جدید دانشگاه مشکل برطرف شود. در بجنورد و شهربابک هم مسئولان از ما خواسته اند که مرکزی راه اندازی کنیم. اما اعلام کرده ایم که زمین در نظر گرفته شده باید به نام بنیاد شود چون اگر این اتفاق نیفتد و مسئولان عوض شوند، کار با مشکل مواجه می شود و معلوم نیست چه اتفاقی خواهد افتاد.
    در تهران هم دو مرکز داریم یکی در شهرک واوان که سال 75 افتتاح شد و دیگری در شهرک مسعودیه. یک مرکز درمان سرطان هم در مرکز ملی سرطان در حال اجراست که پروژه بزرگی است. مدتی شهرداری به خاطر مسائل سیاسی مانع کار ما شد اما الان تا حدودی مشکلات حل شده و امیدواریم مشکل رفع شود و بتوانیم سریع تر این طرح را به سامان برسانیم.
    مشکلات سیاسی چقدر در کار بنیاد اختلال ایجاد می کند؟
    ایجاد موانع و کارشکنی ها موجب می شود خودمان را قوی تر کنیم و ضربه پذیری ما بیشتر شود. 17 سال است که بنیاد فعالیت خود را آغاز کرده و آنچه برای من خیلی اهمیت دارد و بنیاد را سرپا نگه داشته، حمایت های بی دریغ مردم است. ما مردم را حامی اصلی خود می دانیم.
    مردم ایران دوست دارند به همنوع خود کمک کنند و حمایت های آن ها، ما را به اینجا رسانده اما در کنار آن، پشتیبانی دولت هم لازم است و امیدواریم حداقل در این دوره، دولت ما را اذیت نکند!
    قبول دارید که نگاه سیاسی دولت ها به بنیاد باعث ایجاد این موانع می شود؟
    ان شاءالله در دولت تدبیر و امید، این اتفاق نیفتد.
    بنیاد در حال حاضر با موانع دیگری هم روبه رو است؟
    ما یک انجمن غیر دولتی هستیم که بودجه مشخصی ندارد و فعالیت هایش با توجه به موقعیت سیاسی دولت ها، فرق می کند. بخصوص این که پدرم یک چهره سیاسی است و هر دولتی که بر سر کار می آید، به خانواده ما نگاه متفاوتی دارد. اما این موارد یک سری موانعی هستند که من آن ها را سخت نمی دانم و معتقدم اگر سختی در کار وجود نداشته باشد، نمی توان کار را جدی تر دنبال کرد. وقتی کار سهل و روان پیش برود، توجه به کار هم کمتر می شود.
    این موانع برای من خوب بوده و سعی کرده ام بیشتر فعالیت کنم و سازمانم را قوی تر کنم تا بتوانیم به اهداف بنیاد برسیم. اگر این موانع نبود، ما آنقدر جدی مسائل را پیگیری نمی کردیم.
    در یکسال گذشته مشکلی در تهیه ملزومات داشتید؟
    شرکت های داروسازی و تجهیزات پزشکی که به هیچ عنوان کمکی نمی کنند و فقط فروشنده هستند. در آستانه افزایش قیمت دلار حدس می زدم که اتفاق های خوبی در انتظار ما نیست، بنابراین تعدادی دستگاه دیالیز و تخت های مورد نیاز خریدم و انبار کردم. با توجه به این که وزارت بهداشت اقدامی در خصوص خرید دستگاه دیالیز نکرده بود، اگر این کار را نمی کردم، قطعاً با بحران دیالیز در کشور روبه رو می شدیم.
    در جامعه ما به درمان بیشتر از پیشگیری اهمیت داده می شود، بنیاد در این مورد چگونه عمل می کند؟
    اولین اقدامی که بنیاد برای پیشگیری انجام داد، در زمینه تالاسمی بود. این طرح را در زمان ریاست جمهوری آقای هاشمی آماده و به دولت و سازمان برنامه و بودجه ارائه دادیم. در آن زمان براساس گزارش وزارت بهداشت سالانه یکهزار مورد بیمار جدید مبتلابه تالاسمی در کشور متولد می شد که این تعداد امروز به 250 نفر رسیده است. در این طرح پیشگیری، کار تبلیغ، برنامه ریزی و آگاهی رساندن به بیماران با بنیاد بود و اجرای آن را وزارت بهداشت به عهده داشت.
    در سال های گذشته هم جلساتی با خانم وحید دستجردی درباره طرح پیشگیری از سرطان های زنان داشتم و آن را در مجلس هم مطرح کردم که متاسفانه وزارت بهداشت پیگیری نکرد.
    ما در طرح پیشگیری از سرطان های زنان می توانیم موفقیت های بزرگی کسب کنیم. در طرحی که در خود بنیاد اجرا کردیم، 120 زن معاینه شدند که 3 نفر از آن ها مبتلابه سرطان سینه بودند.
    اگر در جمعیت یک گروه 120 نفره، 30 درصد مبتلابه سرطان باشند، نشان دهنده وقوع یک فاجعه در کشور است اجرای طرح پیشگیری در کشور ضرورت دارد.
    بنیاد ما یک سازمان و انجمن محدود است اما این طرح ها در سطح ملی هستند و تا وزارت بهداشت آن ها را به عنوان یک طرح ملی اعلام نکند، قابل اجرا نخواهد بود.
    در این خصوص با دکتر هاشمی صحبت و برای اجرای طرح اعلام آمادگی کردم و امیدوارم سال آینده اجرای پایلوت این طرح در کشور آغاز شود.
    
 روزنامه ایران، شماره 5475 ، نویسنده: مریم فرهمند