تاثیر آلودگی هوا بر سلامت مغز و اعصاب

اژدهایی که شهر را می بلعد

هوای آلوده را تنفس می کنیم. گاه آلودگی آنقدر شدید است که آسمان آبی مان تیره می شود. گاه دلمان می گیرد که چرا باید این همه سم وارد ریه هایمان شود. در جراید می خوانیم که ریسک حملات بیماری های قلبی و تنفسی در بیماران ساکن مناطق آلوده از جمله در تهران افزایش یافته است، اما نمی دانیم که آلودگی به صورت آرام و بطئی همچون کرمی خزنده، سلول های مغز ما را مورد تهاجم قرار می دهد؛ تهاجمی که البته مغفول مانده است. مغز اندامی است که شناخت جهان را برای ما ممکن می سازد. ما به واسطه فیزیولوژی مغزمان می توانیم جهان پیرامونمان را بشناسیم، از زیبایی های آن لذت ببریم، از بدی های آن مشمئز شویم، اما همین مغز به راحتی ممکن است مورد تهدید قرار گیرد و این تهدید صرفا آسیب چند سلول نیست بلکه هوای آلوده، قوای شناختی ما را نیز تحلیل خواهد برد. پژوهش ها نشان داده است که اگر به صورت طولانی مدت و طی دوران کودکی و بلوغ در معرض هوای آلوده باشیم، ظرفیت و توانایی ذهنی ما کاهش می یابد. هوای آلوده با تغییر و اختلال در سد خونی مغزی، موجب دژنراسیون (تغییر شکل) نورون ها، آسیب سلول های گلیا و ایجاد پلاک های بتاآمیلوییدی می شود. بسیار جالب است که این تغییرات مخرب ممکن است سال ها بعد تاثیرات خود را نشان دهد. دیده شده است کودکانی که در مناطقی با آلودگی شدید زندگی می کنند، نسبت به کودکانی که در مناطقی با آلودگی کمتر زندگی می کنند، بهره هوشی کمتری دارند و احتمال وجود ضایعات مغزی در نمای ام آر آی در این کودکان بالاتر است. همچنین آلودگی هوا با ایجاد دژنراسیون و تخریب زودرس مغزی در افراد بالغ، عملاسبب می شود که با افزایش سن، این افراد ظرفیت مغزی کمتری داشته باشند و در مقابله با شرایط پیچیده، دچار مشکل شوند. بسیار قابل توجه است که هوای آلوده، از تاثیر فعالیت های مثبتی همچون ورزش می کاهد. هر چند در پژوهش های مختلف مشخص شده است که ورزش و فعالیت فیزیکی، عاملی برای ارتقای وضعیت نوروفیزیولوژیک است، اما آلودگی هوا با تاثیرات مخربی که روی سلول های مغزی می گذارد، تا میزان قابل توجهی از فواید آن می کاهد. از لحاظ تعریفی هوای آلوده به ترکیبی پیچیده از گازهای موجود در هوا گفته می شود که به دلیل وجود آلاینده ها، به خصوص آلاینده های صنعتی، ترکیب معمول خود را از دست داده است. از میان آلاینده های موجود در هوای آلوده، شاید بیشترین توجه را باید به سرب و جیوه معطوف کرد. سرب از دیرباز به عنوان یکی از آلاینده های سمی و خطرناک شناخته شده است. مسمومیت با سرب به خصوص در کودکی، می تواند با تاثیرات طولانی مدت منفی در عملکرد مغزی و همچنین اجتماعی همراه باشد و در ضمن سبب کاهش توانایی های شناختی شود. این افراد قدرت استدلال پایین تری خواهند داشت و همچنین در امر تفکر انتزاعی، سرعت واکنش و حافظه دچار مشکل می شوند. جیوه نیز آلاینده ای خطرناک برای سیستم اعصاب مرکزی است. در فضای شهری، کارخانجات از عوامل اصلی تولید جیوه محسوب می شوند. جیوه تولیدشده وقتی وارد اتمسفر شود، می تواند بار دیگر توسط باران به سطح زمین بازگردد. این جیوه بازگشتی، می تواند وارد چرخه غذایی شود و به این طریق ماهی ها و حیوانات اهلی را که منبع اصلی تغذیه محسوب می شوند، آلوده سازد. این خطر وقتی دوچندان می شود که زنان حامله از غذاهای آلوده استفاده کنند. جیوه جذب شده، از طریق جفت وارد سیستم خونی جنین می شود و بدترین اثرات ممکن را روی جنین می گذارد؛ اثرات مخربی که شاید تا سال ها بعد خود را نشان ندهد. از سوی دیگر، آلودگی هوا احتمالاارتباط مستقیمی با ایجاد یا تسریع آن دسته از بیماری های مغزی دارد که دژنراسیون (تخریب آهسته و تدریجی سلول های مغزی)، نقطه مرکزی آنها را تشکیل می دهد. از جمله این بیماری ها می توان به آلزایمر، مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) و آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس اشاره کرد. در واقع مواجهه مزمن با هوای آلوده سبب می شود سیستم تنفسی انسان دچار مشکل شود و به تبع آن سیستم گردش خون در مغز نیز مختل شده و به این ترتیب مقدار مواد سمی در مغز افزایش یابد. به عبارت دیگر به نظر می رسد تخریب سلول های سیستم تنفسی باعث می شود آلاینده ها با سهولت به مغز دسترسی داشته باشند. باید توجه داشت افزایش مواد آلاینده سبب می شود که مغز در یک پاسخ نادرست و نامناسب (که اصطلاحا نوروپلاستیسیتی منفی نامیده می شود)، سطح مواد واسطه ای همچون «انترلیوکین1بتا» و فاکتور تومور «نکروز آلفا» را افزایش دهد. این مواد می توانند واسطه ای برای التهاب سلولی در مغز و به تبع آن نورودژنراسیون باشند. تاثیر آلودگی هوا روی بیماری ام اس کمی متفاوت است. بیماری ام اس حاصل نوعی اختلال در سیستم ایمنی بدن است که می تواند با از بین بردن میلین، سبب علایم گوناگون نورولوژیک شود. بعضی از آلاینده ها همانند دی اکسید نیتروژن، به نوعی خصوصیت القای التهاب را دارند و میزان حملات ام اس با شدت وجود این آلاینده ها در هوا ارتباط مستقیمی دارد. به عبارت دیگر هوای آلوده می تواند سبب تشدید بیماری ام اس شود. اثر هوای آلوده روی بیماری هایی همچون سکته مغزی نیز اثبات شده است. دیده شده که میزان سکته های مغزی در هوای آلوده افزایش می یابد که خود ناشی از تاثیرات عروقی است. در ضمن این احتمال وجود دارد که میزان حمله های سردرد نیز هنگام آلودگی هوا افزایش یابد. تهران زمانی شهر خوش آب وهوایی بود. ونک ده بود و صدای ساعت شمس العماره تا دروازه شمیران می رفت، اما اکنون به کلانشهر وحشتناکی بدل شده که صدا به صدا نمی رسد و آلودگی هوا، هر نشانی از طبیعت را در نطفه خفه می کند. هوای آلوده را تنفس و ذهنمان را آسیب پذیر می کنیم. قدرت استدلال و شناخت نیز به این واسطه کاهش می یابد، اما آنچه کمترین اهمیت را برای ما دارد، همین قدرت شناخت و استدلال است و به همین دلیل هم به نقصان و کمبود آن چندان توجه نمی کنیم. هوا آلوده و آلوده تر می شود و ما از لحاظ ذهنی ضعیف و ضعیف تر. این روند تا کجا ادامه خواهد یافت؟ آیا می توان این کلانشهر را به امید هوای تازه ای تحمل کرد یا نه، این شهر به تدریج به کارخانه تولید آلاینده تبدیل می شود و ما را نیز خواهد بلعید؟


 روزنامه شرق ، شماره 1904   نویسنده: عبدالرضا ناصرمقدسی**متخصص مغز و اعصاب

وقتی دست و پا اسیر خواب می شود

خواب رفتن دست و پا اگر با ناتوانی در راه رفتن، کاهش هوشیاری، اختلال تکلم و تعادل و درد شدید همراه باشد، باید جدی گرفته شود

می گویند خواب رفتن دست و پا را بویژه اگر زیاد تکرار شود باید جدی گرفت، چون ممکن است نشانه ای از بیماری های متابولیک چون دیابت، تیروئید، عفونت و کمبود ویتامین باشد. مهم تر آن که، ضعف و بی حسی ناگهانی در یک یا دو اندام بدن در شرایطی می تواند از بیماری ام اس یا سکته مغزی خبر دهد، اما خواب رفتن دست و پا در همه موارد خطرناک نیست و می تواند عارضه ای کوتاه مدت و ناشی از قرار گرفتن بدن در وضعیت نامناسب یا عوارض مصرف دارو باشد.
        خواب رفتن یا گزگز اندام ها را در چه شرایطی باید نشانه ای خطرناک تلقی کرد؟
    دکتر فرزاد اشرافی، متخصص مغز و اعصاب در پاسخ می گوید: خواب رفتن دست و پا اگر به دنبال صدمه به سر و گردن و ستون فقرات یا با ناتوانی در راه رفتن، کاهش هوشیاری، اختلال تکلم، تعادل و درد شدید همراه باشد، باید جدی گرفته شود. البته اختلالات بینایی و ناتوانی در کنترل ادرار و ضعف اندام حرکتی نیز از جمله نشانه هایی است که در کنار بی حسی و گزگز اندام ها نباید نادیده گرفته شود.
        گزگز دست؛ یک مشکل با دلایل متفاوت
    شاید برای بسیاری احساس گز گز و خواب رفتگی، بویژه در انگشتان دست، نشانه بیماری شایعی در میان خانم ها به نام سندرم تونل کارپال باشد که ناشی از آسیب دیدگی اعصاب دست است، اما دکتر اشرافی در گفت و گو با جام جم با تاکید بر این که خواب رفتگی اندام فقط در مواردی به این بیماری مربوط می شود، می گوید: خواب رفتن اندام هایی چون دست و پا در بسیاری موارد به بیماری های کبدی، کلیوی، عروقی، بافت همبند، کم کاری تیروئید، سرطان ها بویژه سرطان ریه، معده، پستان و تخمدان مربوط می شود. بعلاوه بروز این مشکل، گاه می تواند یک پیش آگهی جدی از سکته های مغزی، ام اس، تشنج و دیسک کمر و گردن باشد.
    این متخصص مغز و اعصاب اظهار می کند: کمبود ویتامین E، ویتامین های گروه B و ویتامینB3 نیز می تواند عوارضی چون گزگز دست و پا را به دنبال داشته باشد.حتی مصرف الکل نیز می تواند خواب رفتن دست و پا را به همراه داشته باشد. از سوی دیگر آلودگی با فلزات سنگین چون سرب، آرسنیک و جیوه و نیز مصرف داروهای شیمی درمانی، ضد ویروسی و آنتی بیوتیک ها هم ممکن است عوارضی چون گزگز دست و پا را در شخص ایجاد کند. بعلاوه برخی بیماری های خود ایمنی از یک سو با دیسک کمر یا جابه جایی استخوان های ستون فقرات و از سوی دیگر با خواب رفتن اندام ها همراه است.
        خواب رفتگی اندام ها؛ ناگهانی و بی خبر
    گاهی احساس گز گز در اندام ها، بدون علت خاصی و به طور ناگهانی فقط در یک اندام بروز می کند. آیا در چنین شرایطی باید این عارضه را نشانه یک بیماری جدی تلقی کرد؟
    دکتر اشرافی پاسخ می دهد: به یاد داشته باشید، خواب رفتگی قرینه نشان دهنده بیماری های متابولیک چون دیابت و تیروئید یا ناشی از عوارض داروها، عفونت ها و کمبود ویتامین است، اما خواب رفتگی غیر قرینه معمولاناشی از ضربه، تحت فشار قرار گرفتن عصب، تومور و سکته مغزی است.
        خطر ابتلابه ام اس وجود دارد
    از آنجا که در نیمی از بیماران ام اس، ضعف و بی حسی در یک یا چند اندام، به عنوان اولین نشانه بیماری دیده می شود، سوزن سوزن شدن انتهای دست ها و پاها و احساس فشار در اندام ها را نباید نادیده گرفت.
    دکتر اشرافی با اشاره به این مطالب هشدار می دهد: معمولااین علائم طی ساعت ها و روزها در بیماری که در آستانه ابتلابه ام اس قرار دارد، ظاهر می شود، اما از سوی وی نادیده گرفته می شود در حالی که در کنار خواب رفتگی اندام ها علائمی چون دوبینی، تاری دید، نداشتن تعادل و اختلال ادراری، می تواند به تشخیص ام اس کمک کند.
        سکته مغزی یا میگرن
    متخصصان مغز و اعصاب تاکید می کنند، در سکته های مغزی نیز احساس سوزن سوزن شدن در اندام ها، بخصوص در یک طرف بدن و به طور حاد دیده می شود و بر این اساس، نباید از بررسی این عارضه ها به عنوان نشانه احتمالی سکته مغزی غافل شد.
    دکتر اشرافی از خواب رفتگی اندام ها به عنوان یکی از علائم همراه میگرن و تشنج اشاره می کند و می گوید: بی حسی و سوزن سوزن شدن دور لب، صورت و دست ها، البته به طور نه چندان شایع در میگرن وجود دارد و می تواند در مواردی به تشخیص این نوع سردردها کمک کند. همچنین تشنج با بی حسی و گزگز لب ها، انگشتان، دست ها و پاها همراه است.
    به گفته این متخصص مغز و اعصاب بیماری های مفصلی مثل آرتریت رومائید (ورم مفاصل)، نقرس و عفونت های ویروسی و باکتریایی مفصل معمولابا عوارضی چون خواب رفتگی اندام ها همراه است.
        عارضه ای که درمان می شود
    بی شک درمان موفق هر عارضه ای به تشخیص دقیق و صحیح بیماری زمینه ای مسبب آن بازمی گردد که این مساله درباره درمان خواب رفتگی اندام ها نیز صادق است.
    دکتر اشرافی در این باره تاکید می کند: از آنجا که سلول های اعصاب محیطی، توانایی بازسازی مجدد را دارند، درمان خواب رفتگی معمولاموفقیت آمیز است. بر این اساس اصلی ترین توصیه برای پیشگیری و بهبود کامل این عارضه در چند کلمه خلاصه می شود: حفظ وزن ایده آل، اجتناب از مواجهه با سموم، تمرینات ورزش منظم، رژیم غذایی متعادل و اجتناب از مصرف الکل و سیگار.
  روزنامه جام جم، شماره 3861  ، نویسنده: پونه شیرازی

داروهای ام اس تحت پوشش بیمه قرار می گیرد

معاون بهزیستی کشور:داروهای بیماران ام اس تحت پوشش بیمه قرار می گیرد

معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور گفت: با پیگیری های صورت گرفته در آینده داروهای بیماران مبتلابه ام اس تحت پوشش بیمه قرار می گیرد.
    «یحیی سخنگویی» اظهار کرد: اداره بهزیستی وظایف توانبخشی به بیماران مبتلابه ام اس را برعهده دارد و این بیماران می توانند با مراجعه به مراکز بهزیستی با دریافت کد معلولیت از خدمات توانبخشی رایگان استفاده کنند.به گزارش ایرنا، وی با اشاره به بهبود وضعیت معلولان گفت: رقم پرداختی برای تجهیزات معلولین نسبت به سال گذشته 300 درصد افزایش داشته است.وی ادامه داد: طرح بازنگری قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در هیئت دولت در حال بررسی است که بزودی برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه خواهد شد.وی با بیان اینکه فراکسیون حقوق معلولین در مجلس پیگیر تصویب قانون حمایت از حقوق معلولین است، خاطرنشان کرد: با تصویب این قانون 70 درصد از مشکلات معلولان در جامعه حل خواهد شد.سخنگویی وضعیت اشتغال، مسکن و محیط سازی مناسب شهری را از مهمترین موارد مطرح شده در قانون حمایت از جامعه معلولین دانست و اظهار داشت: همچنین در این طرح نقش صدا و سیما در چگونگی برنامه سازی برای قشر معلول و وظایف شهرداری ها نسبت به مناسب سازی شهرها بصورت قانون درآمده است.معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور ارائه خدمات توانبخشی در منازل را از مهمترین برنامه های این معاونت در سال آینده ذکر و خاطرنشان کرد: در سال گذشته یکهزار و 600 نفر در 10 استان کشور از تسهیلات توانبخشی رایگان در منازل استفاده کردند و هم اکنون چهار هزار نفر نیز در سراسر کشور تحت پوشش این طرح قرار دارند.

داروهای ام اس درمان ریشه ای ندارند

 یک متخصص مغز و اعصاب: داروهای ام اس درمان ریشه ای ندارند

مسئول بخش مغز و اعصاب بیمارستان آتیه با عنوان این مطلب که بیماران ام اس نسبت به عوارض داروی خوراکی آگاه نیستند، گفت: داروی خوراکی عوارض زیادی دارد و همه بیماران ام اس نمی توانند از این دارو استفاده کنند. سعید قزوینیان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: متاسفانه بعد از انعکاس اخبار ناقص از داروی خوراکی ام اس، شاهد سونامی مراجعه بیماران به پزشکان بودیم که متقاضی داروی خوراکی بودند در حالی که هیچ کدام از داروهای ام اس، درمان ریشه ای ندارند.وی با اشاره به وجود 60 تا 70 هزار بیمار مبتلابه ام اس در کشور که اغلب نیز جوان و تحصیلکرده هستند، افزود: 80 درصد این بیماران دچار حمله ای می شوند که خود به خود نیز خوب می شود اما می تواند تکرار این حملات، فرد را دچار مشکلاتی کند که نیاز پیدا کند تحت مراقبت پزشک قرار گیرد.وی با عنوان این مطلب که خیلی از درمانهای ام اس واقعی نیستند، ادامه داد: داروهای ماهواره ای، ویتامینها، طب سوزنی و... از جمله مواردی هستند که شاید خیلی اتفاقی یک فرد را خوب کرده باشد اما همین مسئله باعث می شود که درمان علمی ام اس به حاشیه برود.