سلول های بنیادی در نوبت تایید

رویکردهای نوین در درمان بیماری های مغز و اعصاب

کاربرد سلول های بنیادی در درمان بیماری های مختلف و از جمله مغز و اعصاب، از سال ها پیش مطرح بوده است. کشور ایران نیز خوشبختانه از پتانسیل بسیار زیادی برای تولید سلول های بنیادی برخوردار است، حتی در زمانی که در برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی این امکانات وجود نداشت، ما در ایران در این زمینه تحقیق می کردیم و فناوری اینگونه پژوهش ها در کشورمان وجود داشت. خوشبختانه بعد از اینکه کارهای پایه ای انجام شد و مراکزی مثل رویان که در این زمینه پیشرو هستند، با همکاری همه موسسه هایی که در این زمینه فعال هستند، مثل انجمن مغز و اعصاب و موسسه رویان، کمیته مشترکی تشکیل دادیم که یک کمیته کاربردی و تحقیقاتی سلول های بنیادی در زمینه بیماری های مغز و اعصاب است که عمدتا هدف ما این بود که در زمینه بیماری هایی که مهم است و سلول های بنیادی در این بیماری ها کاربرد دارد، تحقیقاتی انجام دهیم. در آن زمان این پتانسیل در ایران وجود داشت، اما در بسیاری از کشورهای دیگر وجود نداشت.
    همزمان با ما، برخی از کشورهای بسیار پیشرفته دنیا کار را شروع کردند و هم اکنون مثل ما در مرحله تحقیقاتی هستند. ما کار را در زمینه بیماری های مغز و اعصاب مانند ام اس، ای ال اس، پارکینسون و آلزایمر، سکته مغزی و بیماری های عضلانی آغاز کردیم و چندین پروپوزال طراحی کردیم و آن عده از همکارانی را که به این موضوع تحقیقاتی علاقه و تخصص دارند، جذب کردیم. در زمینه ام اس و فلج مغزی کارشان را انجام دادیم و به مراحل پایانی تحقیقات رساندیم. تحقیقات مربوط به فلج مغزی را جناب آقای دکتر «فرزاد اشرافی» و دکتر «علیرضا» زالی انجام دادند و کارهای مربوط به ام اس و ای ال اس را خودم انجام دادم. بقیه پروپوزال ها و پژوهش ها در مرحله آغاز به کار است و مرحله کمیته اخلاق. اما درباره اهمیت و کاربردهای سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغز و اعصاب باید به این نکته اشاره کرد که نتایجی که تاکنون از پژوهش های سلول های بنیادی به دست آمده، بسیار امیدبخش و رضایت بخش بوده است.
    هر روزه کاربردهای تازه ای از این شیوه نوین درمانی در مجامع علمی دنیا عرضه می شود، اما باید دانست تاکنون هیچ روش درمانی مبتنی بر سلول های بنیادی در حوزه مغز و اعصاب به تایید نهایی نرسیده است و درمان اثبات شده ای وجود ندارد. این به آن معناست که تا امروز کسی نمی تواند برای بیماران ادعا کند که در روش درمانی جدید، می توان سلول های بنیادی را به بیماران تزریق و آنها را درمان کرد. در واقع همه کارهایی که تاکنون در زمینه مغز و اعصاب انجام شده است، در مرحله پژوهشی و رو به رشد و تکوین و تکامل است تا مشخص شود که تا چه حد می توان از این سلول ها استفاده کرد.
    نتیجه برخی از این پژوهش ها تاکنون مثبت بوده و برخی هم نتیجه منفی داشتند. زمان لازم است تا مشخص شود که تا چه حد می توان از سلول های بنیادی برای درمان بیماری های مغز و اعصاب استفاده کرد. امروزه بسیاری از کشورهای پیشرفته در زمینه تحقیقات سلول های بنیادی، کمیته هایی را هم تشکیل داده اند که یکی از این کمیته ها، «measles» است که از همکاری و همیاری 9کشور اروپایی پدید آمده است و ما هم در زمینه ام اس به این کمیته پیوستیم و برای یافتن کاربردهای جدید سلول های بنیادی تحقیق می کنیم. در ادامه لازم است به این نکته اشاره کنم که خود سلول های بنیادی انواع و اقسام مختلفی دارند و هر کدام کاربردهای خاص خودشان را در درمان دارند.
    با توجه به مجموع این سخنان می توان گفت ایران یکی از کشورهای پیشرفته در زمینه سلول های بنیادی و همچنین یکی از کشورهای شناخته شده جهان در این زمینه است، زیرا امروزه این امکان در کشور ما فراهم است که این سلول ها را به شکل های مختلف تولید کنیم و برای بیماری های مختلف به کار ببریم. ما پیوسته دستاوردهای خود را در مجامع علمی جهانی ارایه می دهیم و هرگاه نتیجه این پژوهش ها تایید شد و مجوز درمان گرفت، به اطلاع بیماران و هموطنان محترم می رسانیم. برای اطلاع بیشتر خوانندگان خوب است به این نکته هم اشاره کنم که پیش از آنکه یک روش درمانی جدید یا یک داروی جدید مجوز بگیرد، آزمایش های بسیاری روی آن انجام می شود تا کارآیی و همچنین اثرهای جانبی آن برای پژوهشگران معلوم شود. استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری های مغز و اعصاب هم از جمله آن روش های درمانی است که تاکنون آزمایش های بسیاری در مورد آن روی حیوانات و جانوران مختلف انجام شده و امیدهایی را برای درمان بیماری هایی مانند بیماری های نخاعی یا ام اس پدید آورده است. البته برای تاییدهای نهایی لازم است پژوهش های بالینی نیز انجام شود (یعنی روی بیماران انجام شود). در نظر داشته باشید در این مرحله، حتما آزمایش ها باید با احتیاط و رعایت همه جوانب انجام شود تا ایمن و بی خطر بودن آن تایید شود.
    اکنون خوشبختانه می توان گفت استفاده از سلول های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری ها از جمله بیماری های مغز و اعصاب تایید شده است، مثلااثبات شده که تزریق سلول های بنیادی به درون رگ یا درون نخاع بی خطر است. با این همه برای آنکه مشخص شود این روش ها، چقدر کارآیی دارد، باید پژوهش های بیشتری انجام شود. یکی از زمینه های این پژوهش ها نیز بررسی این روش ها روی تعداد بیشتر و قابل توجه بیماران است.
      
منبع: شرق، ش2037 تاریخ 22/3/93، ص 10(علم)، نویسنده: سیدمسعود نبوی*متخصص مغز و اعصاب، فلوشیپ ام اس عضو هیات علمی دانشگاه شاهد